سالمندان و تغییرات اقلیمی: قربانیان خاموش موج‌های گرما
تغییرات اقلیمی دیگر یک پیش‌بینی علمی نیست، بلکه واقعیتی تلخ است که زندگی میلیون‌ها انسان را تحت تأثیر قرار داده است. در میان همه اقشار جامعه، سالمندان جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند که کمتر دیده می‌شوند. بحران گرمایش جهانی و افزایش موج‌های گرما، سلامتی، کیفیت زندگی و حتی جان سالمندان را در معرض خطر قرار داده است.سالمندان و تغییرات اقلیمی در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرند.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که چرا سالمندان بیش از سایرین تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و به‌ویژه موج‌های گرما هستند، چه پیامدهایی دارند، و چگونه می‌توان از آن‌ها محافظت کرد.
چرا سالمندان در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیرتر هستند؟
۱. کاهش توانایی تنظیم دمای بدن
با بالا رفتن سن، بدن توانایی کمتری در کنترل دمای داخلی دارد. سیستم تعریق ضعیف‌تر، کاهش جریان خون پوستی و مشکلات قلبی باعث می‌شود سالمندان نتوانند در برابر گرمای شدید مقاومت کنند.
۲. بیماری‌های زمینه‌ای
بیشتر سالمندان با بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، نارسایی قلبی یا بیماری کلیوی زندگی می‌کنند. این بیماری‌ها در شرایط گرمای شدید تشدید شده و می‌توانند منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ شوند.
۳. داروهای حساس به گرما
برخی داروهای رایج در سالمندان (مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای قلبی) می‌توانند توانایی بدن برای تنظیم دما یا نگه‌داشتن آب و الکترولیت را مختل کنند.
۴. انزوای اجتماعی و فقر انرژی
بسیاری از سالمندان تنها زندگی می‌کنند و ممکن است به دلایل مالی از وسایل خنک‌کننده استفاده نکنند یا حتی از بحران گرما آگاهی کافی نداشته باشند.
موج‌های گرما چگونه بر سالمندان تأثیر می‌گذارند؟
افزایش خطر سکته‌های گرمایی و قلبی
سکته گرمایی، زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن به بالای ۴۰ درجه برسد و سیستم تنظیم دما از کار بیفتد. این وضعیت برای سالمندان بسیار کشنده است. گرما همچنین فشار زیادی به قلب وارد می‌کند، که می‌تواند منجر به سکته قلبی شود.
اختلال در عملکرد شناختی
گرمای شدید می‌تواند بر مغز تأثیر بگذارد و در سالمندان منجر به گیجی، اضطراب، کاهش حافظه موقت و حتی رفتارهای غیرعادی شود.
افزایش مرگ‌ومیر سالمندان
آمارها در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که در طی موج‌های گرما، درصد قابل توجهی از مرگ‌ومیر مربوط به افراد بالای ۶۵ سال بوده است. در ایران نیز، در تابستان‌های اخیر، افزایش فوت سالمندان در روزهای بسیار گرم گزارش شده است.
نمونه‌های واقعی از تأثیر موج‌های گرما بر سالمندان
-
در اروپا، موج گرمای سال ۲۰۰۳ جان بیش از ۷۰ هزار نفر را گرفت؛ اکثر آن‌ها سالمندانی بودند که در خانه‌های بدون تهویه زندگی می‌کردند.
-
در ایران، تابستان ۱۴۰۱، دمای بالای ۵۰ درجه در شهرهایی مانند اهواز و آبادان، باعث مراجعه گسترده سالمندان به بیمارستان‌ها شد.
-
در کانادا، موج گرمای سال ۲۰۲۱، به مرگ صدها سالمند تنها در استان بریتیش کلمبیا منجر شد.
نقش شهرسازی و محیط زندگی در آسیب‌پذیری سالمندان
جزایر گرمایی شهری
در مناطق شهری، استفاده زیاد از آسفالت، ساختمان‌های بلند و کمبود فضای سبز باعث ایجاد جزایر گرمایی می‌شود. این مناطق به‌خصوص در شب، گرما را نگه می‌دارند و دمای محیط را تا چند درجه بالا می‌برند که اثر مخربی بر سالمندان دارد.
نبود فضای خنک عمومی
سالمندان نیاز به فضاهایی مانند پارک‌های سایه‌دار، مراکز سالمندی مجهز به تهویه و دسترسی به آب خنک دارند. کمبود چنین فضاهایی در بسیاری از شهرهای ایران، شرایط را برای این قشر دشوارتر کرده است.
چه اقداماتی می‌توان برای محافظت از سالمندان در برابر موج‌های گرما انجام داد؟
آموزش و آگاه‌سازی
اطلاع‌رسانی ساده، با زبان قابل فهم، درباره خطرات گرما، علائم هشداردهنده و راه‌های مقابله با آن، نقش مهمی در پیشگیری ایفا می‌کند. می‌توان از تلویزیون، رادیو، پیامک یا پوسترهای شهری برای این منظور استفاده کرد.
ارتقاء زیرساخت‌های مسکونی
-
نصب پنکه یا کولر کم‌مصرف در خانه سالمندان
-
استفاده از عایق حرارتی برای سقف و دیوارها
-
استفاده از پرده‌های ضخیم برای جلوگیری از ورود نور شدید خورشید
توسعه مراکز خنک‌کننده (Cooling Centers)
شهرداری‌ها می‌توانند در ایام گرم سال، مکان‌هایی مانند مساجد، فرهنگسراها یا درمانگاه‌ها را به‌صورت پناهگاه‌های خنک برای سالمندان آماده‌سازی کنند.
حمایت اجتماعی و خانوادگی
سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند. همسایگان، داوطلبان و اعضای خانواده باید در روزهای گرم، با آن‌ها تماس بگیرند یا به آن‌ها سر بزنند.
سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی باید سالمندان را در اولویت قرار دهد
طراحی سیاست‌های اقلیمی عادلانه
سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی نباید فقط بر انرژی یا صنعت متمرکز باشند، بلکه باید به تأثیرات اجتماعی آن بر گروه‌های حساس مانند سالمندان نیز توجه کنند.
سرمایه‌گذاری در بهداشت و درمان سالمندان
افزایش بودجه مراکز بهداشت محلی، تجهیز آمبولانس‌ها، آموزش پرسنل درمانی درباره گرمازدگی و ارتقاء خدمات اورژانس می‌تواند جان هزاران سالمند را نجات دهد.
تقویت تاب‌آوری شهری
شهرهای مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی باید فضای سبز، دسترسی به آب، سایه‌بان، حمل‌ونقل عمومی و مراکز نگهداری ایمن برای سالمندان داشته باشند.
نتیجه‌گیری
سالمندان، قربانیان خاموش بحران اقلیمی هستند. موج‌های گرمای شدید، تنها یکی از چهره‌های تهدیدآمیز تغییرات اقلیمی است که زندگی این گروه را به خطر می‌اندازد. کاهش توان جسمی، بیماری‌های زمینه‌ای، انزوای اجتماعی و کمبود امکانات، همه دست به دست هم داده‌اند تا سالمندان را به یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار در برابر گرمایش جهانی تبدیل کنند.
حفاظت از سالمندان در برابر گرمای شدید، نه‌تنها وظیفه‌ای انسانی، بلکه اقدامی هوشمندانه در مسیر تاب‌آوری جامعه در برابر بحران‌های آینده است.
چگونه سالمندان می‌توانند هدف تازه‌ای برای زندگی پیدا کنند؟
دیدگاهتان را بنویسید